نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی اکبر کمالی اردکانی ¹
• محسن کدیور ²

¹ دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

² استادیار گروه فلسفة دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

در اندیشة سیاسی اندیشمندان معاصر شیعه سه جریان دیده می شود: اول اندیشمندانی که به­طور کلی در زمان غیبت در حوزة عمومی قائل به وظیفه­ای خاص برای مؤمنان نیستند و دخالت فقها در این حوزه را به امور حسبیه محدود می­سازند. دوم اندیشمندانی که قائل به نظریه ولایت فقیه هستند و سوم اندیشمندانی که ضمن نفی حق ویژه برای فقها در حوزه  عمومی، معتقدند با رعایت ضوابط کلی دین، تعیین تکلیف حوزه عمومی به خودمردم واگذار شده است. شیح محمد مهدی شمس­الدین, فقیه معاصر لبنانی, با نظریة ابتکاری «ولایت امت بر خود» و دکتر مهدی حائری یزدی با نظریة ابتکاری «وکالت مالکان شخصی مشاع» از مهم­ترین متفکران دسته سوم هستند. این دو اندیشمند در آرای خود با واگذاری کامل حق حاکمیت به مردم،مدلی را از دولت اسلامی ارائه کرده­اند که می­توان آن را «دولت انتخابی _ اسلامی» نامید. این مدل که برابری سیاسی و حقوقی انسان­ها، نفی حق ویژه برای مردان، مسلمانان، شیعیان و فقها در حوزة عمومی، مشارکت و رضایت عمومی، اصل پاسخگویی حکومت­گران و قانون­گرایی از مهم­ترین مبانی آن است، قابل مقایسه با مدل دمکراسی تکاملی (روسو - میل), یعنی یکی از مدل­های نُه گانة دمکراسی ارائه شده توسط دیوید هلد, می­باشد.
در اندیشة سیاسی اندیشمندان معاصر شیعه سه جریان دیده می شود: اول اندیشمندانی که به­طور کلی در زمان غیبت در حوزة عمومی قائل به وظیفه­ای خاص برای مؤمنان نیستند و دخالت فقها در این حوزه را به امور حسبیه محدود می­سازند. دوم اندیشمندانی که قائل به نظریه ولایت فقیه هستند و سوم اندیشمندانی که ضمن نفی حق ویژه برای فقها در حوزه  عمومی، معتقدند با رعایت ضوابط کلی دین، تعیین تکلیف حوزه عمومی به خودمردم واگذار شده است. شیح محمد مهدی شمس­الدین, فقیه معاصر لبنانی, با نظریة ابتکاری «ولایت امت بر خود» و دکتر مهدی حائری یزدی با نظریة ابتکاری «وکالت مالکان شخصی مشاع» از مهم­ترین متفکران دسته سوم هستند. این دو اندیشمند در آرای خود با واگذاری کامل حق حاکمیت به مردم،مدلی را از دولت اسلامی ارائه کرده­اند که می­توان آن را «دولت انتخابی _ اسلامی» نامید. این مدل که برابری سیاسی و حقوقی انسان­ها، نفی حق ویژه برای مردان، مسلمانان، شیعیان و فقها در حوزة عمومی، مشارکت و رضایت عمومی، اصل پاسخگویی حکومت­گران و قانون­گرایی از مهم­ترین مبانی آن است، قابل مقایسه با مدل دمکراسی تکاملی (روسو - میل), یعنی یکی از مدل­های نُه گانة دمکراسی ارائه شده توسط دیوید هلد, می­باشد.

کلیدواژه‌ها

• مردم سالاری
• اندیشة سیاسی شیعه
• محمد مهدی شمس‌الدین
• مهدی حائری یزدی
• دمکراسی تکاملی

عنوان مقاله [English]

(Islamic) Democracy from the viewpoint of Sheikh Muhammad-Mahdi Shams-od-Din and Doctor Mahdi Ha'eri Yazdi in comparison with evolutionary democracy (Rousseau and Mill's viewpoints)

نویسندگان [English]

• Ali Akbar Kamali Ardakani ¹
• Mohsen Kadivar ²

¹ PhD Student in Political Science, Tarbiat Modares University

² Assistant Professor of Philosophy, Tarbiat Modares University

چکیده [English]

With regard to their political thoughts, contemporary Shiite thinkers are classified into three groups. The first group are thinkers who do not consider any specific duties for believers in the public sphere during the occultation period and limit the interference of ulama only to the hesbiyyeh affairs^[1]. The second group refers to those who advocate the Wellayat-e Faghih thesis. And, the last group are thinkers who, denying any privileged rights for jurisprudents in the public sphere, believe that the responsibility of the public sphere is given to the people themselves under the condition that the basic regulations of the religion are observed. Sheikh Muhammad-Mahdi Shams-od-Din, the contemporary Lebanese jurisprudent, who put forward his innovative thesis, "the sovereignty of the people over themselves", and Dr. Mahdi Ha'eri Yazdi, who proposed the innovative thesis, "the agency of private joint owners", are among the prominent thinkers in the third group. Making over the right to sovereign entirely to people, they proposed a model of Islamic state that we may call "elected Islamic state". The most important basics of the model are the legal and political equality of human beings, denial of privileged rights for men, Muslims, Shiites, and jurisprudents in the public sphere, the principle of the responsibility of the governors, and legalism. The model is comparable to the evolutionary model of democracy (Rousseau and Mill), one of the nine models of democracy proposed by David Held.



1_ In the Shiite jurisprudence, hesbiyyeh affairs are affairs in the public sphere, such as helping the orphans, which are important but nobody is directly responsible for them.

کلیدواژه‌ها [English]

• (Islamic) democracy
• Shiite political thought
• Muhammad-Mahdi Shams-od-Din
• Mahdi Ha'eri Yazdi
• evolutionary democracy