نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• مرتضی حاج حسینی

دانشیار فلسفه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان

چکیده

حکیمان مسلمان هرچند درمواضع مختلفی دیدگاه­های خود را بر پیش فرض امکان شناخت حقیقت اشیاء, استوار نموده­اند وقوف برحقیقت اشیاء و شناخت فصول حقیقی آنها را از حوزه توانایی انسان خارج دانسته­اند. این مطلب موجب گردیده تا برخی تصور­نمایند, فیلسوفان مسلمان در این مسئله که از مسایل اساسی شناخت محسوب می­شود دردام تناقض گرفتارآمده­اند. در این مقاله ضمن بررسی این موضوع و رفع تعارض به نفع  محدودیت توانائی انسان در وقوف بر حقیقت اشیاء، با عنایت به میزان توفیق فیلسوفان مسلمان در حل مسئله اساسی امکان شناخت, بر این نکته تأکید شده است که غالب فیلسوفان مسلمان نه چندان در بند استدلال­های شکاکانه بوده­اند تا قبول اصل محدودیت توانائی انسان در نیل به حقایق اشیاء را مستلزم سرگردان شدن در وادی هولناک شک تلقی نمایند, و نه خود را در تنگنای حصار قطع و جزم بی­اساس زندانی می­دیدند, تا بدون دلیل بر اعتبار فرض تطابق ماهوی بین ادراک و شیء ادراک شده اصرار ورزند.به علاوه پندار تناقض مولود باور به اصل طرد شق ثالث و منطق دو ارزشی، که در آن ارزش معرفت به یکی از دو حد صادق یا کاذب محدود می­شود و از شأن فاعل شناسائی در مسئله شناخت و ارزش­های میانی آن دو, که تابع میزان علم یا جهل فاعل شناسائی است غفلت می­گردد، تلقی شده است.

کلیدواژه‌ها

• امکان شناخت ذاتیات اشیاء
• محدودیت توانائی انسان در وقوف بر حقایق اشیاء
• فصل حقیقی (اشتقاقی)
• فصل منطقی
• وجه شی‌ء
• شیء من وجه
• علم اجمالی
• علم تفصیلی

عنوان مقاله [English]

A Study of Theoretical Background of "Possibility of Knowledge" in Islamic Philosophy

نویسنده [English]

• Esmaeil Noshad Morteza Hajhosseini

چکیده [English]

Though presupposed the possibility of the knowledge of realities of things in their different doctrines, Muslim philosophers considered man unable to know realities of things and their true differentiae. This led some to think that in this issue, which is one of the main issues of epistemology, Muslim philosophers contradicted themselves. In this article, I study this issue and show Muslim philosophers' success in solving the fundamental problem of knowledge. Meanwhile, I insist that most Muslim philosophers neither considered acceptance of limitation of man's ability in knowing ends skepticism, nor did they see themselves imprisoned in groundless dogmas so that they might stress on validity of the assumption of quiddal correspondence between perceptions and perceived.

کلیدواژه‌ها [English]

• possibility of knowledge
• knowledge of realities of things
• absolute ability
• quiddal correspondence
• knowledge by presence
• knowledge by acquisition
• correspondence theory of truth