نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

• امیرحامد ولیان ¹
• عبدالحمید فلاح نژاد ²

¹ دانشجوی دکتری معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور قم، قم، ایران.

² استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور خرم‌آباد، لرستان، ایران.

چکیده

هنگامی که می‌خواهیم بحث «شناخت‌شناسی فطرت» را در دستگاه فکری صدرالمتألهین(ره) مورد سنجش قرار دهیم، علیرغم رویکرد مثبت وی در مواجهه با مُثُل افلاطون که مبنای پیشینی‌بودن ادراکات فطری است، نتیجۀ متفاوتی دریافت می‌کنیم؛ چراکه ملاصدرا(ره) بر اساس حرکت جوهری، قائل به پسینی‌بودن ادراکات است و ادراکات تصدیقیِ ماقبل از حواس را نمی‌پذیرد.
وی بر این باور است که بر اساس مراتب عقل که پایین‌ترین مرتبه‌اش، استعداد محض بوده و خالی از هر گونه ادراکی است، نفس و به تبع آن فطرت به دلیل ذومراتب‌بودنشان، هم دارای امور زوال‌ناپذیر(مرتبۀ عقل مجرّد تام) و هم دارای امور زوال‌پذیر(مراتب جمادی، نباتی و حیوانی) می‌باشند.
علامه طباطبایی(ره) نیز پیدایش ادراکات را هم از راه حواس خارجی(حواس پنجگانه) و هم از راه حواس داخلی(قوای نفس) می‌داند و بر این باور است که ادراکات بدیهی‌ همچون «نیازمندی معلول به علت» هرچند از راه حواس خارجی حاصل نمی‌شوند، امّا ریشه در حواس داخلی دارند؛ چراکه قوای درونی ما قائم و محتاج به نفس است و این مطلب، از مفهوم «علیت» حکایت می‌کند.
بنابراین بر اساس آراء ملاصدرا(ره) و علامه طباطبایی(ره) معرفت، تأسیس است نه تذکّر. بر این مبنا مجاز هستیم «فطرت» را بازتعریف کرده و پیشینی‌بودن ادراکات بدیهی را از آن نفی کنیم و بر این باور باشیم که ادراکات فطری یعنی: مطلق ادراکات با فرض پسینی‌بودن آنها.

کلیدواژه‌ها

• شناخت‌شناسی
• فطرت
• ادراکات بدیهی
• ملاصدرا
• علامه طباطبایی

عنوان مقاله [English]

The epistemology of "nature" from the perspective of Mulla Sadra and Allameh Tabatabai

نویسندگان [English]

• Amir Hamed Valian ¹
• Abdoalhamid Falahnejad ²

¹ PhD student in Islamic Education, Payame Noor University of Qom, Qom, Iran.

² Assistant Professor, Department of Theology and Islamic Studies, Payame Noor University, Khorramabad, Lorestan, Iran.

چکیده [English]

When we want to examine the discussion of "epistemology of nature" in the intellectual apparatus of Mulla Sadra, despite his positive approach to Plato's parable, which is the basis of instinctual perceptions, we get a different result; Because Mulla Sadra believes in the a posteriori nature of perceptions based on substantive motion and does not accept pre-sense affirmations.
He believes that According to the ranks of intellect that the lowest rank of which is pure talent and devoid of any perception, the soul and consequently nature, due to their hierarchical nature, have both indestructible affairs (rank of completely immaterial intellect) and have perishable affairs (ranks of solid, vegetable and animal).
Allameh Tabatabai considers the obtaining of perceptions both through external senses (five senses) and through internal senses (faculties of soul) and believes that obvious perceptions such as "neediness of caused to cause" although not obtained through external senses, but thay are rooted in the internal senses; Because our inner faculties need the soul, and this suggests the concept of "causality."
Therefore, according to the views of Mulla Sadra and Allameh Tabatabai, knowledge is a establishment, not a reminder. On this basis, we are allowed to redefine "nature" and deny the a priori existence of obvious perceptions, and to believe that innate perceptions mean: all perceptions, assuming they are a posteriori.

کلیدواژه‌ها [English]

• Epistemology
• nature
• Obvious Perceptions
• Mulla Sadra
• Allameh Tabatabai