نوع مقاله : مقاله مروری

نویسنده

• محمدعلی نوری

سطح چهار حوزه و پژوهشگر فلسفه اسلامی و منطق ارسطویی. حوزه علمیه قم و موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره). قم. ایران

چکیده

در نگاشته‌های حکمای مسلمان برای عقل نظری و عقل عملی دست‌کم سه شناسه ذکر شده است. در این میان دست‌یابی به دیدگاه فارابی به عنوان یکی از برجسته‌ترین و تأثیرگذارترین فیلسوفان مسلمان، چندان هموار نیست و شاید نتوان در نگاه آغازین با لحاظ مجموع آثار وی به پاسخی روشن رسید؛ زیرا ظاهر سخنانش در این باره گاه با یکدیگر ناسازگار می‌نماید. با این وجود نگاشته حاضر بر آن است تا در پس این ناسازگاری نشان دهد که اندیشه فارابی درباره چیستی و کارکرد عقل نظری و عقل عملی می‌تواند به گونه یکنواخت و همسو با دیدگاه ابن‌سینا تفسیر شود. در این راستا نوشتار حاضر با پرداختن به سخنان فارابی در سه بحث «کارکرد قوای ناطقه»، «چگونگی تحقق فعل اختیاری خیر و شرّ» و «چیستی فضائل انسانی»، آشکار خواهد کرد‌ که از دید فارابی عقل نظری تنها به حیطه شناخت حقایق کلی اعم از کلیات نظری و کلیات عملی مربوط است و عقل عملی قوه درک کننده جزئیات عملی است که توان تصرف در این جزئیات و ایجادشان در خارج برای انسان وجود دارد و قوه عملی با استخدام قوای دیگر یعنی حسّاسه، متخیّله، نزوعیه و فاعله، انجام آنها را تدبیر و مدیریت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• عقل نظری و عملی
• احکام کلی و جزئی
• حکمت نظری
• حکمت عملی
• فارابی

عنوان مقاله [English]

Farabi's thought on the nature and function of theoretical and practical reason

نویسنده [English]

• Mohammad Ali Noori

Level four seminary and researcher of Islamic philosophy and Aristotelian logic. Qom Seminary and Imam Khomeini Educational and Research Institute. Qom. Iran

چکیده [English]

There are at least three definitions in writings by Islamic philosophers for theoretical reason and practical reason. If we want to get Farabi's opinion as one of the most prominent and influential muslim philosophers in this matter, it is not so smooth and at first glance in terms of the sum of his works it may not be possible to came up with a clear answer, because the appearance of Farabi's words in this regard is sometimes inconsistent with each other. However, this article is seeks to show behind this incompatibility that Farabi's thought on theoretical reason and practical reason and their function can be interpreted uniformly and in line with Ibn Sina's view. In this regard, we examine Farabi's remarks in three discussions: "The functioning of reason forces ", "How the creation of optional good and evil acts" and "What is human virtues" and obtain that, in his view, theoretical reason relates only to the domain of generals knowledge, and practical reason is the power of understanding practical details that can be possessed and created in outside by human beings and manage to create them by employing other powers, namely, sense, imagination, motivating and factor.

کلیدواژه‌ها [English]

• theoretical and practical reason
• general and partial sentences
• theoretical philosophy
• practical philosophy
• Farabi