نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ابوالقاسم فنائی ¹
• سجاد بهروزی ²

¹ استادیار دانشکده فلسفه دانشگاه مفید، قم، ایران.

² دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فلسفه دانشگاه مفید، قم، ایران.

چکیده

رهایی از بحران محیط زیست، که سراسر کره زمین را در برگرفته است، نیازمند مشارکت همه انسان‌هاست؛ مشارکتی که بدون توافق بر سر هنجارهای جهان‌شمول در اخلاق محیط زیست ممکن نیست. اما، با توجه به اختلاف‌نظر فرهنگ‌ها و مکاتب گوناگون در جهان‌بینی و مبانی اخلاق، این پرسش مطرح می‌شود که «چگونه می‌توان به چنین توافقی دست یافت؟». ادعای اصلی این پژوهش این است که برای رسیدن به چنین توافقی می‌توان از ایده «اجماع هم‌پوش» بهره گرفت. بر اساس این ایده، برای توافق بر سر هنجارهای جهان‌شمول، توافق بر سر مبانی توجیهی اخلاق محیط زیست لازم نیست، بلکه کافی است که این هنجارها به‌گونه‌ای صورت‌بندی شوند که توجیه آنها به جنبه‌های اختصاصی هیچ‌یک از سنت‌های دینی، مکاتب جامع علمی، فلسفی و اخلاقی وابسته نباشد، و پیروان سنت‌ها و مکاتب گوناگونِ عقیدتی با تمسک به دلایل پذیرفته‌شده در سنت و مکتب خود، بتوانند بر سر آنها توافق کنند. این مقاله می‌کوشد نشان دهد که چنین اجماعی بر سر «لزوم اخلاقی احترام به طبیعت»، به عنوان هنجاری بنیادین در حفاظت از محیط زیست، ممکن است. برای مثال، مسلمانان می‌توانند بر اساس آموزه‌های دینی خود این هنجار را به رسمیت بشناسند، و هواداران نظریۀ «احترام به طبیعت» -که نظریه‌ای فرادینی در اخلاق محیط زیست است – نیز بر اساس مبانی فرادینی خود می‌توانند چنین هنجاری را توجیه کنند.

کلیدواژه‌ها

• خلافت انسان
• اشرفیت انسان
• احمد قابل
• اخلاق اسلامی
• اخلاق محیط زیست
• احترام به طبیعت
• اجماع هم‌پوش

عنوان مقاله [English]

Human responsibility towards the environment: an overlapping consensus of religious and meta-religious morality

نویسندگان [English]

• Abolqasem Fanaei ¹
• Sajjad Behruzi ²

¹ Assistant Professor, Faculty of Philosophy, Mofid University, Qom, Iran.

² Master of Philosophy of Mofid University, Qom, Iran.

چکیده [English]

The solution for the ecological crisis that has engulfed planet Earth requires the cooperation of all human beings. However, such cooperation is not possible without an agreement over the universal norms in environmental ethics. Considering differences in world view and approaches to morality among different cultures and schools of thought, the question thus arises: “How can we reach such an agreement?”. The fundamental claim of this article is that we can utilise the concept of “overlapping consensus” to reach such an agreement. According to this idea, it is not necessary to agree upon justifying foundations in environmental ethics to reach such an agreement. Rather, it would be sufficient that the required universal norms be formulated in such a way that their justification does not depend upon a particular religious tradition or a comprehensive scientific, philosophical or moral school of thought, and that the followers of different traditions and schools of thought would be able to agree upon these norms based on reasons accepted by their particular tradition and school. This article will try to show that such an agreement over the “moral obligation to respect nature”, as a fundamental norm in environmental ethics, is possible. For example, Muslims can acknowledge this norm based on the teachings of their own religion, whereas the proponents of the theory of “respect for nature”, as a meta-religious theory in environmental ethics, can justify the same norm based on their meta-religious foundations.

کلیدواژه‌ها [English]

• Overlapping Consensus
• Religious Morality
• Meta-religious Morality
• Environmental Ethics
• Respect for Nature
• Guardianship of Planet Earth
• Human Supremacy
• Ahmad Qabel
• Paul Tylor