نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار دانشکده معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
چکیده
مبنای آرای فلسفی اسپینوزا جوهر یگانه است. تبیین موجودات متکثر تنها با مراجعه به‌جوهر نامتناهی، که اسپینوزا آن را «خداوند یا طبیعت» نامیده است، ممکن می‌گردد. به‌عقیده اسپینوزا اشیاء متناهی ضرورتاً ناشی ازجوهر نامتناهی‌اند. کلّ عالمِ غیرخدا ازنظر اسپینوزا، حالت نام دارد که با‌ضرورت ازلی از ذات جوهر یگانه به‌وجود آمده است. اسپینوزا با‌تحلیل جوهر به‌این نتیجه می‌رسد که فقط یک جوهر وجود دارد که نامتناهی به‌لحاظ صفت و ازلی است. به‌باور وی، جوهر نامتناهی الهی، تقسیم ناپذیرو یگانه است؛ هر‌چیزی که هست در خدا هست؛ ممکن نیست جز خدا جوهری موجود باشد و یا به‌تصور آید. در این مقاله به روش تحلیل محتوایی، اثبات می‌شود که در‌نظر اسپینوزا، خدا، انسان و جهان مادی، همه اجزاء یک جوهرند و هرچیز، چه مادی، چه معنوی، بُعد یا امتداد خداوند است و جوهر یا خداوند وجودی است نامتناهی و باید ذات او شامل همه موجودات و همه واقعیات باشد. این در عصر مسیحیت، ناب‌ترین نوع وحدت وجودی است که اسپینوزا آن را اظهار می‌کند. وی در این حد توقف نکرد، بلکه پا را بسی فراتر نهاده، و با نفی غایت ، اراده و عقل از خدا مفهوم یا معنای سنتی خدا در تفکر مسیحی را کنار گذاشت. همچنین راه حل اسپینوزا، برای این مشکل که همه‌توانی و همه‌دانی خدا چگونه با آزادی انسان سازگار است، حتی به‌روش خود وی هم رضایت‌بخش نیست.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Divine Substance from the Perspective of Spinoza
نویسنده [English]
- Saleh Hassan Zadeh
Associate Professor, Faculty of Islamic Studies, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
چکیده [English]
The basis of Spinoza''s philosophical views is the single substance. Explanation of multiple beings is possible only by referring to the infinite substance, which Spinoza called "God or nature." According to Spinoza, finite objects are necessarily the result of infinite substance, and the whole of the non-divine universe is called the state, which is created by the eternal necessity of the substance of the single substance. By analyzing the substance, Spinoza concludes that there is only one substance that is infinite in terms of adjective and primordial. According to him, the infinite divine substance is indivisible and unique; everything that exists is in God; There can be no substance other than God or imagined. In this paper, content analysis proves that in Spinoza''s view, God, man, and the material world are all components of a substance, and that everything, material or spiritual, is the dimension or extension of God, and that the substance or God is infinite exist and His substance must include all beings and all realities. This is the worst kind of unity of existence in the Christian age that Spinoza states. He did not stop there but went a step further and by denying the end, the ultimate goal, will, and intellect of God to abandon the traditional concept or meaning of God in Christian thought. Spinoza''s solution to the problem of how God''s omnipotence and omniscience are compatible with human freedom is also unsatisfactory, even in his own way.
کلیدواژه‌ها [English]
- Substance
- God
- World
- Attribute
- Spinoza
- کتاب مقدس
- ابن‌سینا، حسینبن عبدالله (1403 ق)، الاشارات و التنبیهات، مع الشرح الطوسی و الرازی، تهران: دفتر نشر الکتاب.
- ارول، هَرریس (1389)، طرح اجمالی فلسفه اسپینوزا، ترجمه سیدمصطفی شهر آیینی، تهران: نشر نی.
- اسپینوزا، باروخ (1364)، اخلاق، ترجمه محسن جهانگیری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- اسپینوزا، باروخ (1374)، رساله در اصلاح فاهمه، ترجمه اسماعیل سعادت، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- اسپینوزا، باروخ (1382)، شرح اصول فلسفه دکارت و تفکرات مابعدالطبیعی، ترجمه محسن جهانگیری، تهران، انتشارات سمت.
- اسپینوزا، باروخ (2005)، رساله فی اللاهوت و السیاسه، بیروت: دارالتنویر اللطباعه و النشر.
- ایلخانی، محمد (1382)، تاریخ فلسفه در قرون‌وسطی و رنسانس، تهران: سمت.
- باربور، ایان (1362)، علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- پارکینسن، جی. ایچ. آر. (1381)، عقل و تجربه ازنظر اسپینوزا، ترجمه محمدعلی عبداللهی، قم: بوستان کتاب.
- جهانگیری، محسن (1383)، مجموعه مقالات (بیست مقاله)، تهران: انتشارات حکمت.
- حسن‌زاده، صالح (1387)، سیر و تطور مفهوم خدا از دکارت تا نیچه، تهران: نشر علم.
- حسن‌زاده، صالح (1388)، «بررسی و نقد الاهیات لایب‌نیتس»، حکمت و فلسفه، شماره 20: 91-119.
- خراسانی، شرف‌الدین (1376)، از برونو تا کانت، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (بی‌تا)، نهایة الحکمه، قم: مؤسسه نشر جامعه مدرسین.
- نوظهور، یوسف (1379)، عقل و وحی و دین و دولت در فلسفه اسپینوزا، تهران: انتشارات پایا.
2- انگلیسی:
- Aquinas, Thomas (1952). Suma Theologica, Translated by Fathers of the English Dominican Province, Revised by Daniel J. Sullivan, Chicago: University of Chicago.
- Arrington, R. L. (Ed.) (2003). The World''s Great Philosophers, New Jersey: Blackwell publishing.
- Descartes, R. (1988). Selected Philosophical Writings, Translated by J. Cottingham and R. Stoothoff, Cambridge: Cambridge University Press.
- Garrett, D. (ed.) (1966). The Cambridge Companion to Spinoza, Cambridge: Cambridge University Press.
- Gilson, E. (1982). The Unity of Philosophical Experience, California: Ignatius Press.
- Hoffman J. & Rosenkrantz S. G. (2002). The Divine Attributes, New Jersey: Blackwell Publisher.
- Lloyd, G. (1996). Spinoza and the Ethics, London: Routledge phlosophy guidebooks.
- Owen, H. P. (1971). Concepts of Deity, London: Palgrave Macmillan.
- Woolhouse, R. S. (1993). Descartes, Spinoza, and Leibniz: The Concept of Substance in Seventeenth Century Metaphysics, London and New York: Routledge.
)
ارسال نظر در مورد این مقاله