نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• یزدان محمدی ¹
• سید محمد انتظام ²

¹ دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، گروه فلسفه، دانشگاه مفید، قم، ایران.

² دانشیار، گروه فلسفه، دانشگاه مفید، قم، ایران.

چکیده

از دیرباز چیستی مفاهیم کلی ماهوی و چگونگی پدیدار شدن آنها در فاهمه انسان برای فلاسفه مسئله بوده است. از نظر ارسطو صورت عقلی، همان صورت حسی است که در فرایند تجرید و نادیده گرفتن عوارض جزئی‌کننده، کلی شده و قابلیت صدق بر کثیرین یافته است. فلاسفه مشائی چون ابن‌سینا با رویکرد ارسطو موافقت کردند؛ اما ملاصدرا دیدگاه تازه‌ای در چیستی علم طرح نمود و علم را نه کیف نفسانی بلکه نحوه وجود مجرد دانست. همین تلقی او از علم سبب شد تا در شناخت عقلی تصوری (مفاهیم ماهوی) نیز نظری بدیع ارائه دهد. در این مقاله به تحلیل و تبیین نظریه ملاصدرا درباره چیستی، چگونگی شکل‌گیری مفاهیم کلی در قوه شناختاری انسان و نحوه صدق آنـها بر کثیرین پرداخته‌ایم. شناخت عقلی تصوری و ادراک مفاهیم ماهوی نتیجه ارتقاء وجودی انسان در فرایند حرکت جوهری و اتحاد وجودی با مرتبه وجود برتر عقلانی مدرَک است. ملاصدرا دو تبیین برای قابلیت صدق مفاهیم ماهوی بر کثیرین ارائه داده است: ۱. ضعف قـوه شناختی در مواجـه با صور عقلیه مجـرد ادراکی مبهم و تـار از آنها بـه دست می‌دهد و این ابهام زمینه تردید و امکان صدق بر کثیرین را فراهم می‌آورد. ۲. این قابلیت، پیامد سعه و شمولِ وجودی صور عقلیه نسبت به هر معنی معقولِ مناسب است.
از دیرباز چیستی مفاهیم کلی ماهوی و چگونگی پدیدار شدن آنها در فاهمه انسان برای فلاسفه مسئله بوده است. از نظر ارسطو صورت عقلی، همان صورت حسی است که در فرایند تجرید و نادیده گرفتن عوارض جزئی‌کننده، کلی شده و قابلیت صدق بر کثیرین یافته است. فلاسفه مشائی چون ابن‌سینا با رویکرد ارسطو موافقت کردند؛ اما ملاصدرا دیدگاه تازه‌ای در چیستی علم طرح نمود و علم را نه کیف نفسانی بلکه نحوه وجود مجرد دانست. همین تلقی او از علم سبب شد تا در شناخت عقلی تصوری (مفاهیم ماهوی) نیز نظری بدیع ارائه دهد. در این مقاله به تحلیل و تبیین نظریه ملاصدرا درباره چیستی، چگونگی شکل‌گیری مفاهیم کلی در قوه شناختاری انسان و نحوه صدق آنـها بر کثیرین پرداخته‌ایم. شناخت عقلی تصوری و ادراک مفاهیم ماهوی نتیجه ارتقاء وجودی انسان در فرایند حرکت جوهری و اتحاد وجودی با مرتبه وجود برتر عقلانی مدرَک است. ملاصدرا دو تبیین برای قابلیت صدق مفاهیم ماهوی بر کثیرین ارائه داده است: ۱. ضعف قـوه شناختی در مواجـه با صور عقلیه مجـرد ادراکی مبهم و تـار از آنها بـه دست می‌دهد و این ابهام زمینه تردید و امکان صدق بر کثیرین را فراهم می‌آورد. ۲. این قابلیت، پیامد سعه و شمولِ وجودی صور عقلیه نسبت به هر معنی معقولِ مناسب است.

کلیدواژه‌ها

• شناخت عقلی
• صدرالمتالهین
• نحوه وجود
• صور عقلیه

عنوان مقاله [English]

Quiddity and how is imaginary intellectual cognition (substantive concepts) formed and its truth aspect for many from Mullah Sadra's point of view

نویسندگان [English]

• yazdan mahammadi ¹
• mohammad entezam ²

¹ PHD Student of Philosophy and Islamic Theology, Department of Philosophy, Mofid University, Qom, Iran.

² Associate Professor, Department of Philosophy, Mofid University, Qom, Iran.

چکیده [English]

According to Aristotle, the intellectual form isthe same as the sense form that has been generalized in the process of abstraction. Masha'i philosophers, including Ibn Sina, agreed with Aristotle's approach. Mulla Sadra proposed a new perspective on the nature of perception and considered perception not as a sensual quality but as a way of being. Mulla Sadra's view of perception caused him to present an innovative theory in imaginary intellectual cognition (substantive concepts) as well. In this article, we have analyzed and explained Mulla Sadra's theory about what it is, how general concepts are formed in human cognition and how they are true for many. Imaginary intellectual cognition and understanding of essential concepts is the result of the human being's existential upgrade in the process of essential movement and existential union with the higher order of rational existence. Mulla Sadra has presented two explanations for the possibility of the truth of substantive concepts to many: 1) Weakness of cognitive power in the face of abstract rational forms gives a vague and blurred perception of them, and this ambiguity provides the basis for doubt and the possibility of truth to many. brought 2) This capability is a consequence of the existence of rational forms in relation to any suitable sensible meaning.

کلیدواژه‌ها [English]

• Intellectual cognition
• Mulla Sadra
• mode of existence
• forms of rationality